Giáo dục thông qua thực hành, quan sát, trải nghiệm ngoài thực địa

Giáo dục thông qua thực hành, quan sát, trải nghiệm ngoài thực địa

Giáo dục thông qua quan sát, trải nghiệm và thực hành nhằm khuyến khích trẻ tích cực học tập!

Những kinh nghiệm có từ thực tế cuộc sống sẽ cung cấp cho học sinh những hiểu biết và kĩ năng cần thiết trong cuộc sống hàng ngày. Giáo dục cần phải gắn với thực tế cuộc sống và nhằm mục đích phục vụ cuộc sống. Chúng ta cần dạy cho học sinh cách áp dụng những kiến thức chuyên sâu về một lĩnh vực nào đó vào những việc đơn giản hàng ngày. Giáo viên hoàn toàn có thể dậy học sinh tiểu học các kiến thức từ thực tế và môi trường xung quanh. Việc dậy và học qua thực tế và dựa vào thực tế sẽ làm cho việc dậy và việc học trở nên hứng thú và nhẹ nhàng. Ở các cấp học cao hơn, có thể bổ sung việc thực tập, khảo sát thực tế và thời gian thực hành trong phòng thí nghiệm hay tại các cơ quan nghiên cứu …vào các chương trình học.

Phụ huynh và giáo viên có thể sử dụng những phương pháp quan sát, thực tiễn từ cuộc sống hàng ngày, thí nghiệm đơn giản và giúp trẻ tham gia các công việc trong gia đình hay trong nhà trường để cung cấp cho các em những phương pháp và kỹ năng cần thiết cho việc học, giúp các em tự tin và thành công hơn trong cuộc sống của mình.

Những cách dưới đây giúp giáo viên và phụ huynh có thể giáo dục học sinh và con em mình thông qua thực hành và trải nghiệm thực tế:

Quan sát và trải nghiệm: Có thể hướng dẫn học sinh quan sát thông qua các chuyến đi thực tế, phỏng vấn, tham gia các sự kiện văn hóa và tìm hiểu cách người lớn làm việc và tự mình hòa nhập vào xã hôi. Các hướng dẫn viên ở bảo tàng và vườn thú sẽ là những người trả lời những câu hỏi và cung cấp các thông tin bổ sung, họ còn có thể nói về những điều rất đặc biệt để học sinh quan sát và hướng trẻ tập trung vào câu chuyện/chủ đề đang được nói đến.

Học thực địa tại bảo tàng Mỹ Thuật

Học tại Bảo tàng thiên nhiên

Ví dụ khi cho học sinh lớp 4 học các môn khoa học (có các bài liên quan: động vật ăn gì để sống) ta có thể đưa các em đến vườn thú hay nơi cứu hộ dộng vật, viện nghiên cứu để học thay vì ngồi trong lớp. Rõ ràng việc quan sát các con thú trên thực tế sẽ thú vị và hấp dẫn hơn nhiều so với việc nhìn vào hình vẽ trong sách rồi tưởng tượng ra các con vật đó sống như thế nào.

Học tại Trạm nghiên cứu đa dạng sinh học Mê Linh

Chúng ta cũng có thể đưa các em đến học ở vườn quốc gia và các cán bộ kiểm lâm sẽ giới thiệu cho các em kiến thức liên quan đến môn học, công việc và nhiệm vụ của cán bộ kiểm lâm. Trang trại hay những Viện nghiên cứu về cây trồng, vật nuôi cũng là những nơi chúng ta có thể đưa trẻ đến và được tiếp xúc trục tiếp với những người làm các công việc của họ và học hỏi thêm rất nhiều từ họ.

Học tại vườn Quốc Gia Ba Vì

Tùy vào điều kiện và địa điểm của từng trường, hoàn toàn có thể chọn được những nơi có thể đưa các em đến học. Khi trẻ được nghe người lớn giải thích về công việc của họ và cách thức làm việc, học sinh sẽ thấy việc học trở nên thực tế hơn và các kiến thức các em thu nhận được sẽ thực sự gắn với cuộc sống của các em.

Trao đổi và làm việc với các nhà khoa học

Bất cứ giáo viên nào, hay phụ huynh nào cũng có thể giáo dục con em mình hay học sinh của mình thông qua quan sát. Nếu không đi xa được, thì sân trường, vường trường cũng là những địa điểm lý tưởng. Chúng ta nên vận dụng chính những điều đơn giản từ cuộc sống hàng ngày để rèn luyện kỹ năng quan sát cho học sinh. 

Quan sát tại vườn trường - giờ học vẽ 

Học và trải nghiệm tại làng nghề gốm Phù Lãng 

 Học và trài nghiệm tại làng nghề gốm Phù Lãng 

Kinh nghiệm thực tế là kinh nghiệm đến từ thực hành. Việc quản lý tiền, nấu ăn, phân loại quần áo, phân loại rác thải, trồng cây, học nhạc, học tiếng Việt, học vẽ sẽ làm các em hứng thú và ham thích học hơn nếu các em được trải nghiệm trên thực tế. Việc trồng cây trong vườn, hay tham gia trực tiếp vào hoạt động trồng rau giúp các em học sinh hiểu thức ăn xuất phát từ đâu và phân biệt được các loại trái cây và rau củ, hiểu về kỹ thuật trồng cây và trồng rau. Giúp bố mẹ thay dầu máy, kiểm tra lốp xe, rửa xe,… giúp học sinh kĩ năng và ý thức bảo dưỡng máy móc. Việc dạy các em kiến thức thông qua trực tiếp làm các việc đơn giản như vậy sẽ làm cho trẻ thích thú, đồng thời cũng dạy cho trẻ thêm nhiều kĩ năng mới và hiểu biết thêm về cuộc sống xung quanh. Ngoài ra, phụ huynh, bạn bè hay họ hàng có thể chia sẻ thông tin về công việc, sở thích hoặc đưa trẻ cùng đến chỗ làm. Hãy tận dụng tất cả những cơ hội để dạy trẻ những kiến thức liên quan đến cuộc sống và học tập – điều này sẽ giúp trẻ sẽ dể dàng tiếp thu các kiến thức ở trường và có những kỹ năng thiết thực trong cuộc sống.

Học và thực hành làm đồ gốm tại làng nghề gốm Phù Lãng

Thí nghiệm dựa trên phương pháp khoa học. Các nhà khoa học làm thí nghiệm để kiểm chứng hoặc bác bỏ một giả thuyết hay một dự đoán. Theo quan niệm của khoa học, thí nghiệm có nghĩa rất rộng, và nó có thể liên quan đến cả những việc như: nấu ăn, làm toán, lau chùi, quản lý tiền bạc, làm vườn... Nói tóm lại, bất cứ thứ gì có thể giúp con người học thêm điều mới đều có thể được coi là thí nghiệm. Trẻ em có năng khiếu tự nhiên khám phá ra những giả thuyết dựa trên những gì chúng biết hay khi tiến hành nghiên cứu tìm thông tin. Có thể cho trẻ bắt đầu những thí nghiệm ở độ tuổi rất nhỏ, ví dụ như việc nhận biết chanh thì chua và đường thì ngọt bằng cách nếm thử. Trẻ sẽ biết rằng tay chúng có thể bị bỏng nếu chúng chạm tay vào máy uốn tóc đang nóng, thử những phương pháp để chạy nhanh hơn, ném bóng được xa hơn và cách nín thở lâu hơn …

Những thí nghiệm đơn giản trên giúp trẻ tự thử nghiệm những ý tưởng trong một môi trường có giám sát. Chính những điều này dạy cho trẻ tầm quan trọng của việc tuân theo những nguyên tắc và những chỉ dẫn khi làm việc để đảm bảo an toàn. Khi trẻ đã học cách sử dụng an toàn rồi nói về những hậu quả có thể xảy ra nếu không tuân theo và xem chúng có xảy ra trên thực tế không. Sau đó để trẻ tự thảo luận tại sao những thí nghiệm đã làm thành công và thất bại. Học theo cách như vậy, các em sẽ có niềm vui với việc khám phá và như vậy việc học sẽ trở nên dễ dàng hơn và cũng giúp cho các em có những kỹ năng khác cần thiết cho cuộc sống sau này (kỹ năng nghiên cứu, tìm hiểu, khám phá, sáng tạo).

Đo nước cho chương trình: Giám sát nước toàn cầu.

Đo nước cho chương trình: Giám sát nước toàn cầu.

Tình nguyện và làm việc. Đây là một trải nghiệm rất tốt cho những trẻ lớn tuổi hơn. Tuy nhiên cũng có thể bắt đầu cho trẻ lớp 4 và lớp 5 tham gia vào các hoạt động tình nguyện. Bằng cách này học sinh có thể thử xem mình đã hiểu biết gì về môi trường xung quanh và qua đó tự phát triển kiến thức của mình. Ví dụ, thầy cô có thể hướng dẫn học sinh học sinh tham gia tình nguyện bảo vệ, chăm sóc cây quanh trường, hoặc vườn trường. Qua các hoạt động này, học sinh không chỉ học cách chăm sóc cây mà còn học cách thực hiện một hoạt động cụ thể, cách thuyết phục người khác tham gia…. Cần có sự hướng dẫn của thầy cô và các anh chị phụ trách để hướng dẫn thành lập nhóm, giao nhiệm vụ, lên kế hoạch thời gian thực hiện, thời gian và công việc cần hoàn thành... qua đó học sinh cũng sẽ học được giá trị của việc đến đúng giờ và hoàn thành công việc được giao đúng hẹn… Học sinh nhỏ tuổi hơn cũng có thể tham gia vào những công việc này với sự giám sát của các anh chị phụ trách hoặc học sinh lớn hơn (ví dụ: thông qua hoạt động trong các buổi sinh hoạt sao).

Trồng cây tại Vườn Quốc gia Ba Vì

Trồng cây tại Vườn Quốc gia Ba Vì

Nếu những trường không có điều kiện thực hiện các hoạt động này, các nhóm phụ huynh hoàn toàn có thể tổ chức cho các con tham gia, giúp con có ý thức và trách nhiệm hơn với cộng đồng. Việc học qua những hoạt động cụ thể giúp trẻ hình thành tính trách nhiệm và kĩ năng giải quyết các vấn đề cụ thể để từ đó ứng dụng vào cuộc sống thường ngày.

Nhà trường cũng có thể tổ chức các hoạt động cụ thể như (trồng cây, dọn vệ sinh các nơi công cộng, chăm sóc cây ở công viên …). Nhà trường nên tổ chức các hoạt động này với sự tham gia tình nguyện của gia đình và các tổ chức tình nguyện, các tổ chức xã hội, hay các tổ chức cộng đồng. Các buổi thăm quan, dã ngoại, hoạt động ngoài giờ lên lớp là những cơ hội tuyệt vời để giáo dục các em học sinh về thiên nhiên, môi trường cũng như tổ chức hoạt động bổ sung kiến thức và kỹ năng khác cho các em. Tuy nhiên, để học sinh thực sự có kiến thức và kỹ năng thực tế khi tham gia, các hoạt động này cần được thiết kế gắn với các kiến thức và nội dung bài học theo chương trình học sinh đang học. Chính vì thế, cha mẹ học sinh và giáo viên cần phối hợp và hỗ trợ để tổ chức những hoạt đông này hiệu quả và thực sự có ý nghĩa về giáo dục cho học sinh.

Tô Kim Liên
Tháng 4 năm 2015
Theo CED