Hướng dẫn cách đọc sách, truyện tham khảo hiệu quả

Hướng dẫn cách đọc sách, truyện tham khảo hiệu quả dành cho học sinh và sinh viên

Đọc nhiều giúp học sinh nâng cao vốn từ, nắm được cách viết cũng như bồi dưỡng kiến thức liên quan đến rất nhiều lĩnh vực. Vậy làm thế nào để đọc hiệu quả, nhất là đối với những cuốn giáo viên yêu cầu đọc thêm. 

Biết cách đọc sách rất quan trọng, giúp bạn tiết kiệm được thời gian và có thể có đọc được nhiều sách và tích lũy thêm nhiều thông tin và kiến thức. Đọc sách nhanh và hiệu quả cũng giúp bạn sau này có khả năng tổng hợp và phân tích tốt.

1. Trước tiên cầm cuốn sách lên bạn nhìn vào bìa sách. Bạn có thấy gì thú vị từ bìa sách không?
2. Tác giả sách là ai? Nhà xuất bản có cung cấp thông tin gì về tác giả không?
3. Sách được viết năm nào? Bạn có nghĩ là hiện nay có khác gì không? Tại sao?
4. Đọc lướt qua phần mục lục. Có thấy mục nào bạn thích không?
5. Đọc lời mở đầu và phần giới thiệu.
6. Có hình mình họa không? Có ghi chú không (footnote)? Danh mục tài liệu tham khảo? Có mục từ khóa không? Xem lướt qua các phần này xem có gì đáng chú ý, hấp dẫn không? có từ khóa nào được nhắc đi nhắc lại?
7. Bạn có thể đoán được là cuốn sách nói hay viết về cái gì không?
8. Đọc câu đầu tiên. Có cuốn hút sự chú ý của bạn không? Hay đọc xong câu đầu bạn muốn bỏ xuống và nghĩ "thôi để mai đọc"?
9. Đọc qua thì bạn có cảm giác đó là cuốn sách hay? Đáng để đọc?
10. Tại sao giáo viên lại giao đọc cuốn này?

Bước tiếp theo là đọc sách hiệu quả:

Cố gắng đọc hiểu các ý chính

Tìm được các từ khóa (nếu sách có mục từ khóa hay thuật ngữ - index thì xem trước để biết các từ khóa sẽ nhắc đến trong cuốn sách).

Cố gắng đọc hiểu các ý chính Tiêu đề sách là những từ khóa quan trọng quan trọng, nhiều khi nói lên các nội dung, ý chính của cuốn sách. Không phải cuốn sách nào cũng có tiêu đề hay và lôi cuốn,  nhưng lúc nào cũng nên đặt câu hỏi: “Tại sao tác giả lại đặt tiêu đề sách như vậy?”

Sau đó lướt qua từng chương trong cuốn sách. 

Tiếp đến bạn đọc phần giới thiệu và kết luận là những phần thường là quan trọng nhất trong cuốn sách. Và đọc từ phần giới thiệu và kết luận bạn có thể hiểu những câu hỏi mà tác giả muốn đặt ra và những câu trả lời mà tác giả tìm thấy được viết trong cuốn sách. Thường để đọc hiệu quả thì bạn đọc phần giới thiệu rồi đọc phần kết luận, trước khi đọc từng chương trong cuốn sách. Nhiều khi lúc bạn đọc kết luận mà bạn thấy có những điểm gì thú vị, hay phát hiện gì mới mà bạn thấy hấp dẫn, có thể tìm luôn thông tin và đọc ở chương đó. Những cuốn sách viết chặt chẽ và có hệ thống thì từng chương đều có phần mở đầu và giới thiệu nội dung hay ý chính của các chương đó. Hoặc nhiều khi họ đưa ra các thông điệp chính trong các chương, những câu trích dẫn nổi bật…. 

Trong các chương thì được chia ra thành từng khổ, và thường thì mỗi khổ có những câu bắt đầu và đó cũng thường là các ý chính mà tác giả muốn trình bày. Những câu sau thường là các sự kiện, thực tế chứng minh các ý hay luận điểm mà tác giả đưa ra. Với đa số cuốn sách có cấu trúc tốt và viết tốt và chặt chẽ thì thường đọc câu đầu tiên của từng khổ đã cho bạn biết nội dung của khổ văn đó. Lưu ý: bản đồ, sơ đồ, minh họa hình ảnh, các phần chú thích ảnh hay hình minh họa bạn cũng cần chú ý vì đó là những ý mà tác giả muốn nhấn mạnh hay đề cập, minh họa hay tổng hợp lại.

Điều này có nghĩa bạn có thể hoàn thành cuốn sách 300 trang  trong vòng 40 phút theo cách trên? Không hoàn toàn chính xác. Những cuốn sách viết tốt thường có rất nhiều chủ đề. Cách đọc từ tổng thể toàn bộ cuốn sách, đến từng chương rồi từng khổ giúp bạn nắm được các ý chính và những đoạn nào bạn tin là quan trọng, thấy hay, hoặc có những lập luận hay và quan trọng của tác giả thì bạn đọc kỹ hơn. Những đoạn nào bạn ko thấy thuyết phục thì cũng cần đọc kỹ để hiểu ý tác giả.

Luôn đặt câu hỏi khi đọc

Cách trên mới giúp bạn đọc được cuốn sách hiểu được ý tác giả - đó là khởi đầu tốt. Nhưng bạn chưa thực sự đọc cuốn sách đó nếu như bạn chưa cảm nhận được, bạn nghĩ gì sau khi đọc cuốn sách đó. Vì thế trong quá trình đọc luôn luôn đặt câu hỏi, ví dụ: 

• Lý lẽ tác giả đưa ra, có thuyết phục được bạn không? Nếu có thì bằng chứng nào là thuyết phục? Nếu không thì tại sao? Bằng chứng nào là không hợp lý? Làm thế nào để bạn tin được các lập luận mà tác giả đưa ra? 
• Tác giả quan tâm đến vấn đề gì? Những từ khóa, thuật ngữ hay cụm từ mà tác giả nhắc đi nhắc lại hay sử dụng nhiều lần trong cuốn sách. Những cụm từ hay thuật ngữ mà tác giả sử dụng trong các sự kiện hay ý tưởng còn đang tranh cãi.
• Tác giả viết cuốn sách này trong bối cảnh nào? Nguồn tài liệu tham khảo mà tác giả sử dụng từ đâu? Tác giả sử dụng tài liệu và thông tin thứ cấp hay sơ cấp hai cả hai nguồn? nguồn thông tin ở đâu là chủ yếu? Nhóm đối tượng trong sách đề cập đến các nhóm nào? 
• Tại sao thầy cô yêu cầu đọc thêm cuốn này? Liên quan gì đến bài học hay khóa học? Có liên quan như thế nào với kiến trong sách giáo khoa hay bài giảng của thầy cô? Bạn có học thêm được gì từ cuốn sách này không? Cuốn sách giúp bạn hiểu thêm điều gì? 
• Bạn nghĩ gì về cuốn sách này? Theo bạn còn thiếu ý gì không? Có gì làm bạn ngạc nhiên trong cuốn sách? Có gì bạn thấy buồn cười? Có gì làm bạn thấy không thích hay giận giữ khi đọc không?

Ghi chép

Để có thể tóm tắt, tổng hợp, đưa ra ý kiến nhận xét, đánh giá về cuốn sách, bạn nhớ ghi lại các ý chính khi bạn đọc.  Bạn có thể đánh dấu vào sách, ghi sang bên cạnh, đùng bút đỏ, bút đánh dấu, hay sổ ghi chép. Bạn cứ tưởng tượng như là bạn đang nói chuyện với tác giả, khi bạn phát hiện ra gì thấy hay, không đồng ý hay có ý kiến gì, bạn cứ ghi vào bênh cạnh hoặc đánh dấu lại. 

Tất nhiên đối với sách trên thư viện, bạn buộc phải ghi chép vào cuốn sổ riêng hay vào máy tính. Tuy vậy, với bất cứ hình thức nào, khi cô giáo đã giao đọc sách, có nghĩa là bạn vẫn phải ghi lại theo trình tự đọc, để đến lúc bạn có thể tóm tắt và tổng hợp được toàn bộ nội dung cuốn sách một cách dễ dàng và theo cách của bạn. 

Kỹ năng đọc sách này rất quan trọng trong quá trình học và cuộc sống sau này!

Đọc sách giáo khoa hiệu quả

Sách giáo khoa thường có nhiều phần, nhiều bài và thường do nhiều tác giả viết hoặc biên soạn. Cũng tương tự đọc sách. Bạn nên đọc lướt qua cuốn sách, xem các hình ảnh, bảng biểu hay bản đồ, xem các chương bài bố trí ra sao? Vì sách giáo khoa cho bạn biết nội dung mà bạn sẽ học cả học kỳ hay cả năm. Sách giáo khoa bạn phải đọc hết vì các bài giảng tập trung vào những nội dung đó. Cho đến nay, giáo viên thường giảng, dạy theo các bài hay nội dung trong sách giáo khoa. Tuy nhiên, bạn cũng cần phân biệt được những kiến thức nào thực sự quan trọng và bạn thực sự quan tâm, những bằng chứng mà tác giả dưa vào để đưa ra các kết luận có thực sự có bằng chứng khoa học và thuyết phục không? Đừng nên coi nhẹ kiến thức nào!

Sách giáo khoa, mỗi bạn có 1 cuốn, nên bạn có thể ghi chú vào lề sách nếu bạn muốn. Xem ảnh, hình, sơ đồ minh họa, và và bạn có thể ghi chép các ý theo ý của mình khi đọc.

Khi bạn có kỹ năng đọc tốt rồi thì bạn có thể đọc nhanh và có nhiều thời gian để làm tốt hơn các nhiệm vụ khác. Tùy vào yêu cầu của giáo viên – bạn cần hiểu giáo viên của bạn muốn gì và yêu cầu gì. Lưu ý đặt câu hỏi, ghi chép các ý mà bạn nắm được, thay vì bạn chép lại các ý trong sách!

Tóm lại, nếu biết cách đọc sách bạn sẽ thấy việc đọc sách khá là dễ dàng và thú vị chứ không phải bị bắt đọc. Cuối cùng, bạn luôn luôn có thể đưa ra nhận xét đánh giá của bạn về cuốn sách nào đó, tốt hay không tốt, bạn có thích nó hay không, nhưng luôn luôn phải có lỹ lẽ đưa ra. Lưu ý: luôn đưa ra ý kiến hay nhận xét với thái độ tích cực và trên tinh thần xây dựng.

Tô Kim Liên – Trung tâm Giáo dục và Phát triển